Konser salonları tasarım ve ses kalitesi bakımından kendi içinde özel koşullar barındırır. Bu özel koşullar arasında en önemlisi ses kalitesi optimizasyonudur. Bir konser salonun akustik performansı optimize edilerek sahne sanatçıları ve izleyicilerin ses konforu oluşturulur ve daha etkin bir şekilde sesin işitilebilmesi sağlanır. Bunu gerçekleştirmek için bir konser salonunun akustiği iyi tasarlanıp planlanmalıdır. Akustik performansı optimize eden en etkili yapı malzemesi de ahşaptır. Bu haftaki blog içeriğimizde, optimum ses kalitesi için konser salonlarında ahşabın neden tercih edilmesi gerektiğine değineceğiz.
Ahşabın Genel Özellikleri
Çok genel bir yaklaşımla ağaç malzeme; kaynağı tükenmeyen, üretimi ve işlenmesi zor olmayan, hafif olmasına karşın yüksek mukavemet gösteren, sonsuz denebilecek çeşitlilikte renk, tekstür ve desen zenginliği sunabilen, basit önlemlerle korunabilen, bakım ve tamiri yapılabilen, insan ve çevre duyarlılığına sahip, doğal ve özellikle yapısal kullanımda son derece güvenli(*) bir mühendislik malzemesidir.
(*) Yaşadığımız en son çok yüksek tahribatlı deprem gerçeği düşünüldüğünde bu avantaj çok daha önemli hale gelmiştir.
Malzeme Yapısı
Öncelikle ahşabın akustik özelliklerini anlamak önemlidir. Ahşap gözenekli, anizotropik (eşyönsüz) bir malzemedir. Tane yönü ve yoğunluğuna bağlı olarak sesi farklı şekillerde soğurur ve yansıtır. Bu özellik, ahşabın akustik anlamda etkili bir malzeme olmasını sağlar. Örneğin, ahşabın içinde yer alan ve düşük frekanslı seslerin soğurulmasını sağlayan mikro yapılar bir odanın rezonansını kontrol edebilir ve genel ses kalitesini bozabilecek durağan dalgaların oluşumunu önleyebilir. Çam veya akçaağaçtan yapılan akustik paneller kullanılarak düşük frekanslı seslerin emilmesi sağlanabilir ve istenilmeyen rezonans durumunun önlenmesine yardımcı olunabilir. Böylelikle, mekan içinde daha net ve daha doğal bir ses kalitesi elde edilebilir.
Ayrıca bilindiği üzere, ses(akustik) elastik cisimlerin titreşimiyle oluşan dalgalarla meydana gelir. Bu noktada, ağaç malzemenin akustik özellikleri, ses dalgalarına karşı olan durumu, çeşitli kullanış yerlerinde değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Ahşap içerisinde hem ses yayılması, hem de ses boğulması meydana gelmekte olup, ince ve hücre yapısının özelliğine uygun olarak bu iki olay diğer katı, sıvı ve gaz halindeki cisimlerden farklı olarak cereyan etmektedir. Ağaç malzeme ses dalgalarını yayma ve boğma bakımından diğer malzemelere nazaran üstün bulunmakta, böylece müzik aletleri yapımında, konser ve tiyatro salonlarında akustik bakımdan duvar, tavan ve zemin kaplamaları olarak öncelikle kullanılmaktadır.
Akustik Özellik
Sesin bir saniyede aldığı yola sesin yayılma hızı denir. Ses esnek olan katı cisimlerin içinde gazlar ve sıvılardakinden daha hızlı yayılır. Ses dalgalarının ahşap içinde yayılma hızı ağaç türüne, odun yapısına, rutubet miktarına, ısı derecesine, özgül ağırlığa ve dalgaların frekansına göre değişmektedir. Ağaç malzemenin akustik bakımdan en önemli karakteristiği, ağırlığının az oluşana karşılık sesin yayılma hızının yüksek bulunuşudur.
Ağaç malzemede ses dalgalarının dışarıya yayılması (ışıması) suretiyle ses enerjisi kaybı metallere nazaran daha büyüktür. Bunun sebebi, ahşap içerisinde sesin yayılma hızının yüksek oluşu, ses dalgalarının yayılmasına karşı direncin çok düşük ve özgül ağırlığın az oluşudur. Akustik bakımdan faydalı ve önemli olan bu özelliğiyle ağaç malzeme müzik aletleri yapımında rakipsiz hale gelmektedir. Müzik aletleri yapımında kullanılan ağaç malzemeye (Razonans ağaç malzemesi) denilmekte olup yaylı müzik aletlerinde çoğunlukla kullanılan malzeme (Ladin ve Akçaağaç) tır.
Yapılar içerisinde, salonlarda ağaç malzemenin ses dalgalarını düzenleyici, sesi absorbe edici, duvarlarda ses refleksiyonuyla meydana gelen fena ses yankılarını önleyici etkisi önemlidir. Ahşap, düşük frekanslı sesleri soğurma ve yüksek derecedeki sesleri yansıtma özelliğine sahiptir. Bu özellik bir sanatçının sesinin netliğini ve tanımını korumaya yardımcı olmaktadır. Duvar, tavan ve döşemede kullanılan ahşap yüzeyler sesi doğal bir yolla yansıtan bir malzemedir ve sesin iç mekanda en uzak noktalara kadar eşit olarak iletilmesini sağlar. Böylelikle, sesin anlaşılmasını sağlayan yüksek frekansları dinleyiciye geri yansıtılır ve mekanın akustik performansını arttırılır. Bu nedenle, sesin birincil odak noktası olduğu, tiyatro, konser, sinema ve ders salonları gibi yerlerde hava içerisindeki ses dalgalarını düzenlemek, absorbe etmek üzere duvarlarda, tavan ve yer döşemelerinde ahşabın kullanılması önemli olmaktadır.
Kapalı mekanlarda akustik açısından önemli diğer bir kavram olan ses izolasyonu açısından bakıldığında; masif ağaç malzeme, elastikliğinin az oluşu nedeniyle vurma ,çarpma, yürüme gibi mekanik etkilerle meydana gelen gürültüyü naklettiği söylenebilir. Bu gibi hallerde ancak ağaç malzemeden yapılmış bölmeler arasına cam yünü ve benzeri gözenekli malzemeler koymak suretiyle gürültü azaltılabilmektedir. Bu noktada, yer döşemesi olarak masif ahşap yerine sınırlı boşluklu ve katmanlı lamine parke uygulamak son derece olumlu sonuçlar verirken, parkelerin balık sırtı veya çapraz teşkil edecek şekilde döşenmesi de gürültüyü azaltıcı ilave katkı sunmaktadır.
Doğal Görünüm
Ses kalitesi optimizasyonu için ahşabı kullanmanın en önemli faydalarından bir diğeri de ahşabın sahip olduğu doğal görünümdür. Ağaç malzeme doğal yapısı itibariyle, ağaç türü, kesim ve yüzey işlem tekniğine bağlı olarak çok farklı görünüş ortaya koyması nedeniyle de alternatiflerine göre üstün olup söz konusu kullanım yerlerinde rakipsizdir. Metal veya plastik gibi diğer birçok malzemenin aksine ahşap, bir konser salonun zarafetini ve incelikliğini tamamlayarak sıcak, organik bir görünüme sahip olmasını sağlar. Böylelikle hacim akustiği iyileşirken iç mekanda estetik bir görünüm de elde edilebilir.
Çok Yönlülük
Ses kalitesi optimizasyonu için ahşabı kullanırken dikkate alınması gereken bir diğer önemli konu da ahşabın çok yönlülüğüdür. Ahşap; panel, döşeme, blok, duvar ve tavanlarda kaplama malzemesi olarak kullanılır. Bu çok yönlülük, tasarımcıların ve akustik uzmanlarının, ses emilimi ve yansıması arasındaki optimum dengeyi bulabilmeleri için farklı konfigürasyonlar ve düzenlemeler yapabilmelerine olanak tanır. Örneğin, referans projelerimizden olan AKM’nin konser, atölye ve kütüphane gibi farklı fonksiyona sahip mekanlarında DENDRO ürünleri tercih edilmiştir. Ahşabın yoğun olarak kullanıldığı projede sıcak tonlar ön plana çıkmaktadır.
Sürdürülebilirlik
Ahşap, konser salonlarında ses kalitesinin optimizasyonu için kullanımının yanında sürdürülebilir ve çevre dostu bir malzemedir. Yenilenebilir bir kaynaktır ve çevre üzerinde olumsuz etkiye sahip olabilecek diğer malzemelere göre mükemmel bir alternatiftir. Ek olarak, birçok ahşap akustik ürün üreticisi, ürünlerinin sorumlu bir şekilde hasat edilmiş ve yönetilen ormanlardan yapılmasını sağlayarak sürdürülebilir kaynak bulma uygulamalarını kullanırlar. Bu uygulama, doğa ve çevre farkındalığını yansıtır ve yapı malzemeleri tercihinde dikkate alınması gereken bir başlıktır.
Ahşap; akustik özellikler, doğal görünüm, çok yönlülük ve sürdürülebilirlik özellikleri ile benzersiz kombinasyona sahip olup konser salonlarında ahşabın kullanılması, ses konforunun önemli olduğu alanlarda önemli bir tasarım kriteridir. Konser salonları ve performans sahnelerinde ses kalitesini iyileştirir ve akustik konforun oluşmasını sağlar. İster yeni bir konser salonu tasarlıyor, ister mevcut bir salonu yeniliyor olun, ahşap malzeme tercihi iyileştirilmiş ses kalitesine sahip olmanızı sağlayacak mükemmel bir malzeme tercihi olacaktır.
DENDRO olarak tasarım, mimari ve teknoloji odaklı içeriklerimize devam ediyoruz. Diğer yazılarımıza erişmek, DENDRO’nun sahip olduğu geniş parke ürün gamını incelemek; evlerinize kimlik kazandırmaya aday olan ve ilhamını doğadan alan ürünlerimiz hakkında bilgi sahibi olmak için www.dendro.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
Kaynakça
Prof.Dr. Adnan BERKEL, Ağaç Malzeme Teknolojisi, I. cilt. İÜOF. yayın no: 147. 1970
